UYGULAMA
1.1.ATK Kimya İhtisas Dairesi’ nin inceleme alanları;
1.1.1. Toksikoloji Şubesi;
Biyolojik materyallerde (Kan, idrar, göz sıvısı, safra, organ parçaları)
- Alkol analizi (kan, göz sıvısı, serum)
- Karbon monoksit analizi (kan)
- Uçucu madde analizi (kan ve akciğer)
- Siyanür analizi (mide, mide içeriği, kan)
- Uyutucu-uyuşturucu analizi (kan, idrar, saç, tırnak, kan alınamadıysa tükrük)
- Sistemik toksikolojik analiz (kan, idrar, mide, mide içeriği ve diğer organlar)
- Ağır metal analizleri (kan, organ, kemik, saç, tırnak)
- Pestisid analizi (kan, idrar, safra, organ vb.)
- İlaç etken madde analizi ( kan, idrar, safra, organ vb.)
Atış artığı analizi (swap, giysi, cilt giriş deliği vb.)
Patlayıcı kalıntı analizleri
Ölüme neden olduğu düşünülen materyallerde ya da toprakta, eşyada vb;
- Alkol analizi
- Uçucu madde analizi
- Siyanür analizi
- Sistemik toksikolojik analiz
- Ağır metal analizleri
- Pestisid analizi
- İlaç etken madde analizi
Cilt ve Yangın Artıklarında Hızlandırıcı Analizleri
- Örneklerde hızlandırıcı madde (benzin, mazot, tiner, gaz yağı vb.) kalıntısı olup olmadığı
- Yangın olayında yanık materyaller üzerinde hızlandırıcı kullanılıp kullanılmadığı
- Kenevir bitkisi analizi
- Esrar analizi
- Opiatlar (Afyon, Morfin, Kodein, Eroin)
- Kokain analizi
- LSD analizi
- Yeni nesil uyuşturucu maddelerin analizi
- Uyutucu- uyuşturucu hapların analizi (Amfetaminler vb.)
- Çeşitli materyallerde uyutucu- uyuşturucu madde kalıntı analizleri
1.1.3.Gıda ve Çeşitli Maddeler Şubesi; Gıda Maddeleri Analizleri
- Alkollü içeceklerin Türk Gıda Kodeksine uygun olup olmadığı
- İlacın içeriğinin belirlenmesi
- Spreyin içeriği /biber gazı olup olmadığı /bayıltıcı olup olmadığı
1.1.4. Alkolmetri Şubesi;
- Biyolojik materyallerde ( Kan, idrar, serum vb) alkol analizi
Söz konusu inceleme alanları dışında kalan inceleme istekleri için analizi yapılamayan materyallerin iade işlemi yapılır.
2. Kabul Koşulları;2.1.Toksikoloji Şubesi
- Toksikolojik materyaller gönderilirken ölüme neden olan materyal de (örneğin zehir,tarım ilacı, ilaç veya bunların boş kutuları) gönderilmelidir.
- Toksikolojik inceleme için biyolojik örnek (kan, idrar, göz sıvısı, safra,organ parçaları) gönderilecekse:
1-) Beyin, böbrek, akciğer, karaciğerden her birinden yetişkinlerden en az 100 gr.'lık parçalar olacak şekilde ayrı ayrı kavanozlara konup hiç bir koruyucu sıvı koymadan soğuk zincire uyularak gönderilmelidir. (Toksikolojik incelemelerde en iyi sonucun alınabilmesi açısından parçaların +4 derece ısıda ve en geç iki gün içerisinde incelemenin yapılacağı laboratuara ulaştırılması önemlidir.)
2-) Gerekiyorsa ince ve kalın bağırsaktan 30 cm.lik parçalar uçları bağlanarak ayrı bir kavanoza konulmalıdır.
3-) Gerekiyorsa yaklaşık 50 gr.lık yağ dokusu örneği ayrı bir kavanozda gönderilmelidir.
4-) Uçucu madde incelemesi yapılmak üzere akciğer örneği gönderiliyorsa; 22 ml'lik flakonlara 2'şer gram sağ ve sol akciğerden konularak ağzı flakon kapatma aleti kullanılarak alüminyum septalı kapak ile sıkıca kapatılmalıdır.
5-) Midenin tümü ve içeriği ayrı bir kavanoza konulmalıdır.
6-) Safra örneği EDTA'lı tüplerde en az 4ml olacak şekilde gönderilmelidir..
7-) Kan örneği;
- Alkol analizleri için: Sodyum florür ve EDTA'lı tüplerde en az 4ml olacak şekilde gönderilmelidir. Postmortem vakalarda alkol analizi yapılacak kan örneği femoral venden alınmalıdır.
- Uyutucu-uyuşturucu-uyarıcı ve sistemik toksikolojik analizler için: 3 adet 4ml’lik EDTA'lı tüpte en az 12 ml olacak şekilde gönderilmelidir.
- Ağır metal analizleri için: Metal içermeyen lacivert kapaklı tüplerde yada kuru tüpte en az 4 ml olacak şekilde gönderilmelidir. Eğer alüminyum ve demir analizi isteniyorsa kan örneği kuru tüpte yollanmalıdır.
- Karbon monoksit analizi için: NaF içermeyen EDTA'lı tüpte gönderilmelidir.
8-) Göz sıvısının tamamı sodyum florür’lü tüpte gönderilmelidir.
9-) İdrar örneği kuru bir tüpte en az 10 ml olacak şekilde gönderilmelidir.
10-) Uyutucu-uyuşturucu-uyarıcı analizi için en az 100 miligram ağırlığında ve en az ~1,5 cm. boyunda köksüz saç örnekleri, (başka bir anlatımla saç uzunluğu en az 1-1,5 cm olan kişilerden yaklaşık kurşun kalem kalınlığında 1-1,5 cm uzunluğundaki saçlar dip kısımlarından kesilerek köksüz olarak) gönderilmelidir. Örnekler alüminyum folyo, kâğıt zarf veya ağzı kapalı kuru plastik tüpe/kaba alınmalıdır. Saç örnekleri yapışkan bantlara sarılarak gönderilmemelidir. Ayrıca yetersiz miktar alınan saçlar analize alınmadığı için eğer yeterli miktarda saç alınamıyorsa hiç saç alınmamalıdır.
11-) Gerekiyorsa uyutucu-uyuşturucu analizi için en az 3-4 adet tırnak (yaklaşık 10 mg) alınmalı ve ağzı kapalı kuru plastik tüpte/kapta gönderilmelidir.
12)- Kişilerde alkol incelemesi için; olayın meydana geldiği andan itibaren canlı kişilerden 2 (iki) saat içinde kan alınmalıdır.
13)- Kişilerde uyutucu-uyuşturucu-uyarıcı aranması için; olay anından itibaren 2 saat içinde biyolojik örneklerler (kan, idrar ve tükürük) alınmalıdır
11)- Kan örneği alındı ise tükrük örneğinin alınmasına gerek yoktur. Ancak gerekiyorsa uyutucu-uyuşturucu analizi için en az 1 ml tükrük örneği, içerisinde herhangi bir koruyucu madde içermeyen özel tükrük örneği toplama kabına alınmalıdır. Örneğin kurumasını engellemek için kabın ağzı hemen sıkıca kapatılmalıdır.
12)- Gönderilen örnekler üzerinde kişinin adı-soyadı, örneğin türü, alındığı tarih ve saat gibi bilgileri içeren okunur bir etiket olmalı ve etiket bilgileri silinmeyecek şekilde ambalajlanmalıdır.
13)- Canlı kişilerde uyutucu-uyuşturucu-uyarıcı aranması için bir “örnek alma tutanağı“ düzenlenmeli ve bu tutanakta olay tarihi ve saati, kanın kişiden alındığı tarih ve saat mutlaka yazılmalı ve tutanağın bir sureti örnekle birlikte gönderilmelidir.
- Atış artığı analizi için gönderilecek swap örnekleri:;
-Swap alınacak plaster bant yaklaşık (5x5) cm ebadında, steril bir porselen makas yardımıyla kesilerek, iki çapraz köşede yaklaşık bir santimetrelik bölümde yapışkan yüzey birbirine gelecek şekilde kıvrılarak tutma yeri hazırlanmalı ve swap alınma işlemi esnasında buradan tutulmalıdır.
-Alınan swaplar, yapışkan yüzeyler kesinlikle birbiri üzerine veya yüz yüze getirilmeden, yapışkan yüzey dışa gelecek şekilde metal içermeyen bir kutuya konulmalıdır. Kutunun ve kapağı üzerine swabı alınan kişinin adı-soyadı ve swap alınan bölge yazılmalıdır. Örnek; “…………..…’a ait sağ el dış swabı”.
-Kontrol numunesi olarak kullanılmak üzere, plaster bant rulosundan aynı ebatlarda bir adet boş plaster kesip “boş” ibaresi yazılan swap kutusuna koymalıdır.
- Atış artığı analizi için gönderilecek giysiler:
-Giyiliş sırasının ve kullanım şeklinin net olarak bilinmemesi analiz sonuçlarını olumsuz yönde etkileyeceğinden, giysilerin şahıs üzerindeki giyiliş sırası ve kullanım şekli çıkarma işlemi sırasında kaydedilmelidir.
-Giysilerin yaralı veya ölü şahıslar üzerinden kesilmeden çıkarılması gerekir.
-Kurutulmadan ambalajlanan giyside, laboratuara ulaşıncaya kadar çürüme ve kurtlanma gibi delilin özelliğini kaybettirici durumlar oluştuğundan giysiler usulüne uygun olarak çıkarıldıktan sonra; ıslak, kanlı veya nemli ise mutlaka kurutulmalıdır. Özellikle naylon ambalaj kanlı giysinin kokuşmasına neden olduğundan, paketleme için kâğıt ambalaj kullanılmalıdır.
-Kurutulmuş giysiler etiketlendirildikten sonra her bir giysi için mermi giriş ve çıkış deliği bölgeleri birbirine temas etmeyecek şekilde aralarına temiz boş kâğıtlar konularak, her giysi ayrı ayrı ambalajlanmalıdır.
-Ayrı ayrı ambalajlanan tüm deliller ulaşım şartlarından etkilenmeyecek şekilde tek bir delil kolisi halinde gönderilmelidir.
- Patlayıcı kalıntı analizleri için gönderilecek örnekler:
-Patlama sonrası incelenecek materyallerin mümkünse bütünü, değilse lekeli kısımları gönderilmeli ve birbirini etkilemeyecek şekilde her biri ayrı ayrı paketlenmlidir.
-Materyallerin gönderilememesi durumunda, öncelikle su ile ıslatılmış pamuklu svap ile daha sonra metanol ile ıslatılmış pamuklu swap ile sürüntü örnekleri alınmalı ve birbirini etkilemeyecek şekilde ayrı ayrı paketlenmeli, su ya da metanolle alındığı belirtilmelidir.
-Tüm örneklerin nereden alındığı belirtilmelidir.
-Ceset örneği ya da vücut parçalarından örnek alınması durumunda, mümkünse, kan v.b. bulaşıklı olmayan bölgelerden, öncelikle su ile ıslatılmış pamuklu swap ile daha sonra metanol ile ıslatılmış pamuklu swap ile sürüntü örnekleri alınmalı ve birbirini etkilemeyecek şekilde ayrı ayrı paketlenmeli, su ya da metanolle alındığının belirtilmelidir.
-Sürüntü alımında kullanılan pamuklu swaplardan 2 adet hiç kullanılmamış boş swap örneği (1 adedi sürüntü alınırken kullanılan metanolle, 1 adedi de sürüntü alınırken kullanılan su ile ıslatılarak) de gönderilmeli ve referans örnek olduğu belirtilmelidir.
- Yangın analizi için gönderilecek örnekler:
-Yangın araştırma laboratuarında, yangın mahallinden alınan örnekler üzerinde uçucu kimyasallar [petrol destilatları (benzin, mazot, gazyağı), boya incelticileri (terebentin, tiner), alkol] yönünden analizler yapılmakta ve bu analizlerden elde edilen bulgular raporlandırılarak savcılık ve mahkemelere gönderilmektedir.
1)- Materyaller, yangın mahallinden çok fazla zaman geçirilmeden en kısa zamanda alınmalı ve alınır alınmaz iyice kapatılabilen (1) litrelik cam kavanozlar içine konmalı ve cam kavanozlar kırılmayacak şekilde ambalajlanarak bağlı bulunulan Adli Tıp Kurumuna ve Grup Başkanlıklarına gönderilmelidir. Cam kavanozların kapak içleri lastik veya plastik olmamalı, istenilen özellikte kapak olmaz ise kapakların içi buzdolaplarında saklanan gıdaların sarıldığı alüminyum folyo ile kaplanmalıdır.
2)- Materyaller kesinlikle plastik poşet veya plastik kavanoz içinde gönderilmemelidir. Ancak materyaller ağzı sıkıca bağlanmış fırın torbaları içinde gönderilebilir.
3)-Her inceleme materyalinin mutlaka bir mukayese örneğinin de beraber gönderilmesi gerekmektedir. Örneğin; yanan bir halı parçası veya tahta parçası incelemeye gönderiliyorsa, aynı halının veya tahtanın yangına maruz kalmayan bir parçası mukayese örneği olarak ayrı ayrı cam kavanozlarda gönderilmeli ve hangisinin yangına maruz kaldığı, hangisinin mukayese örneği olduğu kavanozların üzerine yazılmalıdır. Ayrıca materyal hangi ambalajda gönderiliyorsa o ambalajdan bir adedinin de mukayese örneği olarak gönderilmesi gerekmektedir.
- Tüm kaplar Adli Tıp Kurumu tarafından gönderilen numune taşıma seti ile, bu set yoksa tahta kutuya konularak usulüne uygun biçimde mühürlü bez torba içerisinde gönderilmelidir.
- Birlikte gönderilecek Patoloji numuneleri ile Kimya İhtisas Dairesi numuneleri birbirinden ağzı sıkıca kapatılmış/bağlanmış naylon torbalar ile ayrılmalıdır.
- Kurye ile gönderilen materyaller, Adli Tıp Kurumu Uygulama Yönetmeliğinin ilgili maddesine uygun şekilde mühürlü torba veya zarf içinde gönderilmelidir.
Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 19/41 maddesine uygun olarak 12/l-1 maddesinde belirtildiği gibi 21.11.1982 gün ve 17875 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkındaki Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğe göre (Bu yönetmeliğin 6.maddesine göre uyuşturucu maddenin her bir paketinden 4’er gram Adli Tıp Kurumu için numune gönderilmelidir. Geri kalan maddenin her bir paketinin net ağırlığı da bir tutanakla tespit edilip, bu tutanağın bir nüshası da Adli Tıp Kurumuna gönderilmelidir.) gönderilmesi gerekmektedir. Tamamı gönderilen maddelerin birer eş numunelerinin savcılıkta muhafaza edilmesi gerekmektedir.
2.3.Gıda ve Çeşitli Maddeler Şubesi
Bir materyalin [içki,içecek maddeleri,temizlik maddeleri (calgon, omo).v.d gibi] sahte olup olmadığı yönünden inceleme yapılması istendiğinde, mukayese için incelenecek materyalin aynı üretim tarihli ve seri nolu orijinal bir örneği ile birlikte mutlaka dava dosyasının veya fotokopisinin tamamının da gönderilmesi gerekmektedir. Gönderilen maddelerinin ilk analiz raporunu içeren adli dosya ile birlikte ve özellikle zabıt varakasının incelenecek örneğin ambalajının ağzına mühürlü şekilde gönderilmesi gerekmektedir.
2.4.Alkolmetri Şubesi
1)- Canlı kişilerden alkol incelemesi için kan alınırken, olayı müteakip en geç 2 saat içinde gri kapaklı, (6 mg. NaF ve Na2EDTA 12 mg. 4ml’lik tüpler için) iki adet tüpe kan alınmasına dikkat edilmelidir.
2)- Kan alınacak bölgenin çevresi, alkol (etanol, metanol ve izopropanol…) İÇERMEYEN dezenfektanlarla temizlenmeli ve steril kuru gazlı bezi ile kurulanmalıdır.
3)- Tüp ağzı kesinlikle açılmamalı, tüp yavaşça 5-6 kez alt üst ederek karıştırılmalı.
Tüp üzerinde mutlaka;
o Kanın alındığı tarih ve saatin yazılı olan etiket yapıştırılmalıdır.
4)- Taşıma sırasında örneklerin zarar görmemesi /bozulmaması için uygun bir kap veya koli içersinde buz kalıpları/aküleri arasında olmalıdır.
5)- Alındığı gün içinde Adli Tıp Kurumuna teslim edilemeyen kan tüpleri mutlaka +4 oC deki buzdolabında saklanmalıdır.
6)- Kanı alan sağlık kuruluşu tarafından bir “kan alma tutanağı”
düzenlenmeli ve bu tutanakta olay tarihi ve saati, kanın kişiden alındığı tarih ve saat mutlaka yazılmalı ve tutanağın bir sureti kanla birlikte gönderilmelidir. Gönderilecek Kan mühürlü koli veya zarf için Adli Tıp Kurumu Kanunu Uygulama Yönetmeliğine (madde 19/41) uygun olarak gönderilmelidir.
7) Adli Tıp Kurumu Alkol Birimi Kan Örneği Kabul Koşulları kriterlerine uygun olarak gönderilmelidir.